อาจารย์คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ฯ ธรรมศาสตร์ คว้า 5 รางวัลในเวทีนานาชาติ INVENTCOR 2022 ด้วยผลงานการออกแบบ NAGA MIRACLE LANDSCAPE @ Wat Si Kunaram:  An Innovative Outdoor Museum with LCDs Design

วันอังคารที่ 31 มกราคม พ.ศ.2566

     หากพูดถึงพื้นที่ทางพุทธศาสนา หลายคนคงคิดถึง ‘วัด’ เป็นอันดับแรก ที่นอกจากจะเป็นสถานที่ยึดเหนี่ยวจิตใจหรือเป็นศูนย์รวมของชาวพุทธแล้ว ยังเป็นสถานที่ที่เล่าเรื่องหรือเผยแพร่ความเป็นพุทธศาสนาไทยผ่านสถาปัตยกรรม เช่น ตัวอาคาร อุโบสถ หลังคา จิตรกรรมฝาผนัง ลวดลายการแกะสลัก รูปปั้น ที่อิงมาจากความศรัทธา ความเชื่ออันบ่งบอกถึงความหลากหลายของวัฒนธรรมที่ผสานเข้าไปในความเป็นพุทธของไทย

     สิ่งก่อสร้างที่เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนา หรือที่เรียกว่า ‘พุทธสถาปัตยกรรม’ เหล่านี้เอง ผูกโยงกับความคิด ความเชื่อ และวัฒนธรรมของสังคมไทย โดยเล่าผ่านตัวสถาปัตยกรรมทั้งแบบวัตถุที่เรามองเห็นจับต้องได้ และแบบนามธรรมที่เรารับรู้มันแบบไม่รู้ตัว ซึ่ง NAGA MIRACLE LANDSCAPE @ Wat Si Kunaram:  An Innovative Outdoor Museum with LCDs Design หรือเรียกตามชื่อสถานที่ออกแบบผลงานพุทธศิลป์นี้ว่า “พุทธสถานไตรภูมิเทวาธิบดีศรีคุณาราม” ณ วัดป่าศรีคุณาราม จังหวัดอุดรธานี ผลงานการออกแบบ โดย ผศ.ดร.เขียนศักดิ์ แสงเกลี้ยง อาจารย์ประจำคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการผังเมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ นี้เองได้พยายามถ่ายทอดเรื่องราวของพญานาคในพุทธศาสนาผ่านนวัตกรรม จากการออกแบบโดยใช้หลายศาสตร์เข้าด้วยกัน มุ่งการใช้ประโยชน์และการสร้างคุณค่าบนความยั่งยืน

     NAGA MIRACLE LANDSCAPE @ Wat Si Kunaram:  An Innovative Outdoor Museum with LCDs Design เป็นพิพิธภัณฑ์กลางแจ้ง (Outdoor Museum) ออกแบบโดยใช้แนวคิด ‘สถาปัตยกรรมประโยชน์สูงต้นทุนต่ำ’ ซึ่งเป็นแนวคิดการออกแบบที่ ผศ.ดร.เขียนศักดิ์ ใช้เวลาคิดค้น และสกัดกลั่นกรองจากประสบการณ์ ตลอดระยะเวลาที่ทำหน้าที่ในฐานะอาจารย์ นักวิจัย และสถาปนิก

     สถาปัตยกรรมประโยชน์สูงต้นทุนต่ำ หรือ Low-cost Design Solution (LCDs) คือแนวคิดการออกแบบที่มุ่งเน้นประโยชน์สูงสุดและการสร้างคุณค่าอย่างยั่งยืน ไม่ใช่เพียงใช้ต้นทุนที่ต่ำเพียงอย่างเดียว แต่ต้องคำนึงถึงคุณค่าทั้งระบบ (core value) ที่เกิดขึ้นควบคู่ไปด้วยโดยไม่เป็นการทำลายของที่มีอยู่เดิม เป็นการออกแบบผ่านการใช้ศาสตร์หลายแขนง (ข้ามศาสตร์) และนวัตกรรมเพื่อตอบโจทย์และวัตถุประสงค์ของการออกแบบในบริบทของพื้นที่นั้น ๆ  

     “ในฐานะที่เราเป็นอาจารย์ เป็นสถาปนิก เวลาเราออกแบบอะไรเราต้องคำนึงและเคารพของที่มีอยู่เดิม อย่าสร้างปัญหาหรือความไม่เป็นระเบียบ ไม่ว่าสิ่งนั้นจะเป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น หรือเป็นสิ่งที่อยู่ในธรรมชาติก็ตาม เพราะฉะนั้นในการออกแบบครั้งนี้ สิ่งแรกที่เราเคารพคือ พระมหาเจดีย์มงคล พระบรมสารีริกธาตุ (ส่วนพระจักษุธาตุ)  ที่สร้างไว้อยู่ก่อนแล้วที่วัดป่าศรีคุณาราม” ผศ.ดร.เขียนศักดิ์ กล่าว

     โจทย์ของการออกแบบคือการสร้างพิพิธภัณฑ์กลางแจ้งที่เผยแพร่เรื่องราวของพญานาคและพุทธศาสนา แห่งแรกที่ออกแบบกึ่งปิดล้อม เพื่อการใช้งานที่สะดวก ควบคุมเส้นทางสัญจรโดยไม่สร้างปัญหาในวันที่มีกิจกรรม หรือศาสนพิธีต่าง ๆ ในวันสำคัญทางพุทธศาสนา สามารถเป็นต้นแบบให้กับการออกแบบพื้นที่เปิดดังกล่าวข้างต้นให้กับศาสนสถานอื่น ๆ ได้อย่างเป็นรูปธรรม

     ผศ.ดร.เขียนศักดิ์ เล่าว่า NAGA MIRACLE LANDSCAPE @ Wat Si Kunaram:  An Innovative Outdoor Museum with LCDs Design ออกแบบให้มีลักษณะทางกายภาพในการวางผัง ตามแนวแกนเดิมของวัด ตามคติและแนวคิดของคติภูมิจักรวาล และแนวคิดของมณฑลศักดิ์สิทธิ์ (Mandala) ใช้นวัตกรรมทางสถาปัตยกรรมและการออกแบบเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของอาคารเพื่อถ่ายทอดเรื่องราวของพญานาค เล่าเรื่องผ่านพื้นที่ที่แบ่งออกเป็นโลกบาดาล โลกมนุษย์ และโลกสวรรค์ โดยเป็นนวัตกรรมแบบมีปฏิสัมพันธ์ (Interactive environment) ให้ผู้เยี่ยมชมสามารถมีปฏิสัมพันธ์กับตัวพิพิธภัณฑ์เสมือนว่าพิพิธภัณฑ์นั้นมีชีวิต เช่น การไม่ใช้รูปวาดบนผนัง แต่เป็นนวัตกรรมที่ผู้ชมสามารถใช้กล้องถ่ายเพื่อเห็นข้อมูล เกิดการเรียนรู้ค้นหาข้อมูลแบบมีปฏิสัมพันธ์กัน หรือการใส่นวัตกรรมไปที่ผนังลิฟต์เพื่อให้ความรู้เรื่องพุทธศาสนาโดยที่เมื่อความสูงเปลี่ยนผนังก็จะเปลี่ยนข้อมูลไปด้วย รวมไปถึงการใช้วัสดุใหม่กับพระพุทธรูปที่ทำให้ดูเบาและสามารถสะท้อนภาพท้องฟ้าหรือภาพต่าง ๆ ได้ เป็นต้น

     นอกจากนี้ NAGA MIRACLE LANDSCAPE @ Wat Si Kunaram:  An Innovative Outdoor Museum with LCDs Design ยังถูกออกแบบมาให้ทุกคนสามารถเข้าถึงและสัมผัสประสบการณ์ในพิพิธภัณฑ์ได้ภายใต้แนวคิดเรื่อง Universal design ซึ่งเป็นการออกแบบโดยคำนึงถึงประโยชน์สูงสุดแก่คนทุกกลุ่ม รวมทั้งเรื่องการสัญจรมีการออกแบบให้ทางเดินภายในอาคารสามารถเดินได้โดยไม่เกิดการเดินชนหรือเดินสวนกันเมื่อมีคนมาเยี่ยมชมปริมาณมาก เพื่อให้บรรยากาศในพื้นที่ยังคงความสงบ ถ่อมตัว คงความเป็นพุทธสถาปัตยกรรมเอาไว้ ผลงานในครั้งนี้จึงเรียกได้ว่าเป็น ‘พุทธศิลป์’ ที่เป็นการออกแบบเพื่อส่งเสริมและเผยแพร่พระพุทธศาสนาสู่คนรุ่นต่อไป

     ผศ.ดร.เขียนศักดิ์ กล่าวว่า การออกแบบในครั้งนี้เป็นอีกหนึ่งตัวอย่างของการนำเอาแนวคิดที่เราสร้างเป็นองค์ความรู้ไว้มาต่อยอด ซึ่งใช้ได้กับทุกอย่างในชีวิต เพราะไม่ว่าจะเป็นนวัตกร เป็นสถาปนิก เป็นอาจารย์ หรืออาชีพไหน ๆ ก็ตาม เราควรมีหลักแนวคิดหลักปรัชญาของตัวเองในการทำงานและใช้ชีวิต เพราะในการสร้างองค์ความรู้ของตัวเองนั้นสามารถต่อเติมต่อยอดกับองค์ความรู้อื่น ๆ รอบตัวที่มีอยู่แล้วได้ ซึ่งเมื่อองค์ความรู้พัฒนาขึ้นมาใหม่เรื่อย ๆ ก็จะเป็นประโยชน์ต่อทั้งตนเอง และต่อสังคม

     ทั้งนี้ ผลงาน NAGA MIRACLE LANDSCAPE @ Wat Si Kunaram:  An Innovative Outdoor Museum with LCDs Design ของ ผศ.ดร.เขียนศักดิ์ ได้รับรางวัลจากงานประกวดสิ่งประดิษฐ์ระดับนานาชาติ INVENTCOR 2022 เมื่อเร็ว ๆ นี้ ณ DEVA-ROMANIA โดยได้รับรางวัลไปทั้งสิ้น 5 รางวัล ประกอบไปด้วย

     1.) รางวัลเหรียญทอง INVENTCOR 2022 Gold Medal Award
     2.) รางวัลพิเศษ INVENTCOR 2022 Special Award
     3.) รางวัลพิเศษ Special Award by Politehnica University of Timișoara – Romania    
     4.) ประกาศเกียรติคุณผลงานนวัตกรรมยอดเยี่ยม Certificate of Excellence by Center for Innovation and Technology Transfer Politehnica (CITT) – Romania
     และ 5) รางวัลพิเศษ จาก World Invention Intellectual Property Associations (WIIPA)