อาจารย์คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ คิดค้นนวัตกรรมช่วยฝึกปฏิบัติการฉีดวัคซีนในเด็ก

วันอังคารที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ.2565

     การฉีดวัคซีนถือว่าเป็นหัตถการทางการพยาบาลที่มีความสำคัญและมีความจำเป็นในการส่งเสริมสุขภาพโดยเฉพาะในเด็ก ‘ชุดฝึกฉีดวัคซีนด้วยระบบเซนเซอร์’ จึงเป็นนวัตกรรมที่ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อช่วยให้นักศึกษาพยาบาลหรือผู้ฝึกปฏิบัติการฉีดวัคซีนในเด็กมีความคุ้นเคยและสร้างความชำนาญผ่านหุ่นจำลองก่อนลงมือปฏิบัติหัตถการในสถานการณ์จริง

     เราได้พูดคุยกับ ผศ.ดร.ปรีย์กมล รัชนกุล คณบดีคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ หนึ่งในผู้นำทีมคิดค้นและประดิษฐ์นวัตกรรม ‘ชุดฝึกฉีดวัคซีนด้วยระบบเซนเซอร์’ สำหรับฝึกปฏิบัติหัตถการฉีดวัคซีนในเด็ก นวัตกรรมชิ้นนี้เป็นหุ่นจำลองขาทารกประดิษฐ์ที่มีการเชื่อมต่อกับกล่องสัญญาณเสียงและระบบเซนเซอร์เพื่อแสดงสัญญาณเตือนด้วยเสียงเมื่อผู้ฉีดวัคซีนแทงเข็มโลหะลงบนตำแหน่งของเซนเซอร์ซึ่งฝังอยู่ในหุ่นขาทารกซึ่งตรงกับตำแหน่งที่ใช้ในการฉีดวัคซีนจริงในทารกที่อายุต่ำกว่า 6 เดือน

     ผศ.ดร.ปรีย์กมล เล่าว่า การฉีดวัคซีนในเด็กที่อายุต่ำกว่า 6 เดือน เราจะไม่ฉีดที่แขนและก้นแต่จะฉีดบริเวณหน้าขา จึงสามารถใช้หุ่นจำลองนี้ในสอนฉีดวัคซีนให้กับเด็กได้ทั้งหมด แต่หุ่นนี้มีความแตกต่างจากหุ่นทั่วไปที่มักมีการกำหนดจุดฉีดยาให้เห็นชัดเจนเพื่อทำให้รู้ว่าต้องฉีดบริเวณนี้เท่านั้น ซึ่งในความเป็นจริงพยาบาลจะไม่สามารถสังเกตเห็นตำแหน่งนั้นได้อย่างชัดเจน จึงต้องอาศัยองค์ความรู้และทักษะเฉพาะด้าน ดังนั้น ‘ชุดฝึกฉีดวัคซีนด้วยระบบเซนเซอร์’ จึงถูกออกแบบให้มีความแตกต่างโดยไม่มีจุดระบุตำแหน่งสำหรับฉีดยาเหมือนหุ่นอื่น ๆ ทำให้ผู้ฝึกปฏิบัติได้เรียนรู้การฉีดวัคซีนที่ถูกต้องใกล้เคียงกับการปฏิบัติหัตการในสถานการณ์จริงมากที่สุด

     สำหรับกลไกการทำงานของหุ่น คือ พยาบาลสามารถจิ้มเข็มลงไปที่หน้าขาข้างไหนก็ได้ หากจิ้มเข็มลงไปลึกพอในตำแหน่งที่ถูกต้องก็จะมีเสียงสัญญาณเตือนเนื่องจากมีระบบเซ็นเซอร์เสียงใส่ไว้ที่ขาทั้งสองข้าง แต่ถ้าเข็มเข้าไปไม่ถึงหรือไม่ถูกชั้นกล้ามเนื้อก็จะไม่มีเสียงเตือน จึงทำให้ผู้ฝึกปฏิบัติได้เรียนรู้ว่าควรจิ้มเข็มลงไปลึกเท่าไร   

     ผศ.ดร.ปรีย์กมล กล่าวว่า นวัตกรรม ‘ชุดฝึกฉีดวัคซีนด้วยระบบเซนเซอร์’ เริ่มต้นจากงานบริการสังคมซึ่งเป็นการทำงานร่วมกันระหว่างคณะพยาบาลศาสตร์กับสถาบันวัคซีนแห่งชาติ เพื่อพัฒนาบุคลากรในงานสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคของประเทศ ทำให้ทั้งสองสถาบันมีการพัฒนาหลักสูตรร่วมกัน และทำให้เห็นอุปสรรคในการฝึกปฏิบัติเนื่องจากหุ่นจำลองที่ใช้นั้นมีราคาค่อนข้างแพงและมียังมีข้อจำกัด จึงเห็นว่าควรมีอุปกรณ์ที่สามารถช่วยให้ผู้ฝึกปฏิบัติได้รับประสบการณ์เสมือนจริงมากที่สุด

     “เราคิดว่าควรใช้องค์ความรู้ที่เรามีและเทคโนโลยีต่าง ๆ จากเครือข่ายเพื่อนำมาพัฒนาชุดฝึกฉีดวัคซีนร่วมกัน เพื่อให้บุคลากรที่มาฝึกปฏิบัติได้ใช้ประโยชน์โดยที่ไม่ต้องลงทุนมากนัก ในขณะเดียวกันก็สามารถนำนวัตกรรมดังกล่าวมาใช้สอนนักศึกษาพยาบาลได้ด้วย” ผศ.ดร.ปรีย์กมล กล่าว

     ‘ชุดฝึกฉีดวัคซีนด้วยระบบเซนเซอร์’ เป็นนวัตกรรมที่เกิดขึ้นจากความร่วมมือระหว่างอาจารย์จากคณะพยาบาลศาสตร์กับคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ในการออกแบบและหล่อหุ่นเด็กทารกให้มีความสมจริงมากที่สุด โดยคาดว่านวัตกรรมชิ้นนี้จะถูกต่อยอดด้วยการเพิ่มการทำงานของระบบเซนเซอร์ให้มีความละเอียดมากขึ้นและทำให้หุ่นมีความสวยงามมากขึ้น ซึ่งอาจมีการขอความร่วมมือกับคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ในเรื่องของการพัฒนาระบบเซนเซอร์ต่อไปในอนาคต

     ผศ.ดร.ปรีย์กมล กล่าวถึงผลงานวิจัยและนวัตกรรมจากทั้งอาจารย์และนักศึกษาคณะพยาบาลศาสตร์ว่าสิ่งสำคัญไม่ใช่การได้รับรางวัลจากเวทีต่าง ๆ หรือการได้ตีพิมพ์ในฐานข้อมูลระดับสูงเท่านั้น แต่คือการนำผลงานนั้นไปใช้ให้เกิดประโยชน์ได้จริง สามารถแก้ไขปัญหา พัฒนาและยกระดับคุณภาพชีวิตหรือสุขภาวะของประชาชนได้

     “คณะพยาบาลที่อยู่ภายใต้มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ก็คงจะต้องเป็นคณะพยาบาลฯ ที่ทำเพื่อประชาชน ที่ทำเพื่อสังคม เหมือนเป็นรากเหง้า ทุกอย่างที่เราจะผลักไป ไม่ว่าจะเป็นการจัดการศึกษา การบริการวิชาการต่าง ๆ หรือว่าการทำนวัตกรรมต่าง ๆ ปลายทางมันคืองานทุกงานจะต้องกลับมาใช้ประโยชน์ให้กับคนไข้ได้ ให้กับประชาชนได้ ให้กับชุมชน และให้กับสังคมได้” ผศ.ดร.ปรีย์กมล กล่าวทิ้งท้าย